حجت‌الاسلام والمسلمین محمدحسن زمانی، معاون بین‌الملل حوزه علمیه در گفتوگو با خبرگزاری بینالمللی قرآن(ایکنا) در رابطه با پیشینه تحقیقات علمی حوزه در عرصه استشراق و قرآن گفت: شاید تا دو دهه قبل در حوزههای علمیه ایران درس رسمی به نام استشراق وجود نداشت و در دانشگاهها هم درسی به این نام نبود تا اینکه حدود 15 سال پیش که برای نوشتن رساله دکتری به دنبال موضوعی بودم که دردی را از دردهای دینی و فرهنگی کشور دوا کند، به دنبال موضوعی در این باره گشتم و پس از کند و کاو به اهمیت این بحث پی بردم.
وی افزود: هنوز از پایان‌نامه دکتری خود دفاع نکرده بودم که تدریس درس مستشرقان و قرآن را در حوزه پیشنهاد کردم و این درس ابتدا در بدنه جامعةالمصطفی(ص) کلید خورد و مجتمع عالی امام خمینی(ره) اولین درس را در این حوزه اجرا کرد.
معاون بین‌الملل حوزه، یادآور شد: پس از آن نیز مرکز تخصصی تفسیر حوزه با درک اهمیت این موضوع، دو واحد درسی در این حوزه تعریف و به تصویب رساند؛ بعد از آن در موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) و دانشگاه معارف و حوزه علمیه خواهران و دانشگاه فردوسی مشهد نیز این درس آغاز شد.
وی گفت: گام بعدی که حوزه در این رابطه برداشت آن بود که احساس شد مستشرقان نه‌تنها حجم عظیمی از پژوهشهای قرآنی را انجام داده بلکه در احادیث نیز کارهای فراوانی انجام داده‌اند که متاسفانه داوریهای اشتباهی نیز در بین آنها به چشم میخورد؛ لذا این بحث در وجه حدیثی نیز تعریف و تصویب شد.
تدریس رشته مهدویت و استشراق در حوزه
این استاد حوزه بیان کرد: گام بعدی، پرداختن به مباحث اهل‌بیت(ع) و مستشرقان بود که آنان در این زمینه نیز کارهای فراوانی انجام داده‌اند؛ در همین زمینه در گروه تاریخ مدرسه عالی امام خمینی(ره) و در مرکز مهدویت حوزه واحدی با عنوان مهدویت و استشراق تدریس میشود که البته پیشنهاد میشود مدیران رشتههای علوم دینی و اسلامی در حوزه و دیگر حوزههای علمیه و رشتههای علوم دینی در دانشکدهها و دانشگاهها در هر رشتهای که هستند حداقل دو واحد درسی برای بررسی دیدگاهها و پژوهشهای مستشرقان قرار دهند.
وی گفت: مستشرقان درباره عقاید و کلام اسلامی نیز کتبی را تالیف و اسلوب و روش‌های جدیدی را نیز ارایه کردهاند که باید بررسی شود؛ همچنین کارهایی نیز راجع به فلسفه اسلامی انجام داده‌اند که باید واحدهایی چون عرفان، فلسفه و استشراق در حوزه و دانشگاه برای بررسی این موضوع تدریس شود.
زمانی یادآور شد: گام سومی که در این موضوع در حوزه برداشته شد، تدوین و نشر مجله «مستشرقان و قرآن» بود که این کار با عنوان «قرآن‌پژوهی خاورشناسان» در مرکز تحقیقات المهدی(عج) توسط حجت‌الاسلام والمسلمین رضایی اصفهانی و همکارانشان انجام شد و تا کنون بیش از 10 شماره از آن منتشر شده همچنین «مجله قرآن و علم» از سوی ایشان و همکارانشان انتشار یافته است.
معاون بین‌الملل حوزههای علمیه گفت: تاکنون دهها پایان‌نامه درباره استشراق در مراکز حوزوی و دانشگاهی خلق شده که با همین عنوان قرآن و استشراق بوده است؛ هم اکنون تعداد زیادی پایان‌نامه دکتری در این حوزه تصویب شده که مصداقی از تولید علم مورد تاکید رهبر انقلاب است.
وی اظهار کرد: طراحی رشته «قرآن و مستشرقان» در مقطع دکتری که برای اولین بار در دنیای اسلام و نظامهای آموزشی طراحی شده است مراحل اولیه خود را گذرانده و به تصویب اولیه در جامعةالمصطفی(ص) نیز رسیده و این رشته با چهار گرایش برای مطالعه طلاب و محققان در نظر گرفته شده است.
متخصصان قرآن و استشراق تربیت می شوند
زمانی یادآور شد: مرحله و گام دیگری که حوزه در این رابطه برداشته است، مرحله تربیت اساتید متخصص در مباحث قرآن و مستشرقان بوده است که در ابتدا دچار فقدان استاد بودیم که به مروز زمان اساتیدی که توانایی کار در این حوزه داشتند شناسایی شدند و افزایش تحقیقات آنان به مرور به توانایی بیشتر آنان و همچنین تربیت محققان توانمند در این عرصه انجامید.
وی گفت: گام بعدی در این حوزه برگزاری همایش «مستشرقان و تشیع» بود که توسط جامعةالمصطفی(ص) در چهارسال پیش انجام شد و محصول آن مقالات متعددی بود که در چهارجلد منتشر شد.
عضو هیئت علمی جامعهالمصطفی(ص) اظهار کرد: گام بعدی در این عرصه نیز برگزاری همایش بینالمللی مستشرقان و قرآن است که با مجوز نهاد ریاست جمهوری و وزارت علوم و با محوریت حوزه و جامعهالمصطفی(ص) صورت گرفت که به نوبه خود نقش مهمی در ایجاد فضای مطالعاتی جدید در این عرصه داشت.
